ZAMEK CZCHÓW

Zamek w Czchowie został wzniesiony na przełomie XIII i XIV wieku i jest jednym z najstarszych zamków królewskich w Polsce. Jego strategiczne położenie przy szlaku handlowym prowadzącym na Węgry czyniło go ważnym punktem obronnym, a także miejscem, gdzie funkcjonowała komora celna. Pierwsza wzmianka o jego zarządcy pochodzi z 1356 roku i dotyczy burgrabiego Imrama, syna Żegoty.

Zamek pełnił również funkcję siedziby sądu ziemskiego dla powiatu czchowskiego. Początkowo na wzgórzu znajdowała się jedynie romańska wieża, która służyła jako strażnica. W XIV wieku do istniejącej wieży dobudowano kamienne mury i budynek mieszkalny, tworząc niewielką warownię. W zamku gościła między innymi królowa Elżbieta Łokietkówna, siostra Kazimierza Wielkiego i żona Ludwika Węgierskiego. Bywał tu także król Władysław Jagiełło, który odwiedzał zamek kilkakrotnie, w tym w 1410 roku, tuż przed bitwą pod Grunwaldem.

Przez wiele stuleci zamek pozostawał własnością królewską, ale był zarządzany przez tzw. tenutariuszy. Niestety, brak nadzoru ze strony króla oraz chciwość zarządców przyczyniły się do stopniowego upadku zamku. W XVIII wieku król Stanisław August Poniatowski zlecił jego remont, ale prace nigdy nie zostały zrealizowane, co doprowadziło do dalszej degradacji budowli.

Ruiny zamku przez wiele lat były romantycznym symbolem minionych czasów. Dopiero w 1993 roku podjęto prace konserwatorskie, mające na celu zabezpieczenie ruin i ich częściową rekonstrukcję. W 2000 roku zamek został udostępniony do zwiedzania.

Dziś na terenie zamku znajduje się punkt widokowy oraz wystawa archeologiczna. W 2018 roku przeprowadzono dalsze prace rekonstrukcyjne, w tym budowę drewnianego pomostu nad doliną, rekonstrukcję baszty bramnej, dobudowanie piwnic pod budynkiem mieszkalnym oraz nadbudowę istniejących murów. Zamek w Czchowie przyciąga obecnie turystów swoim historycznym urokiem i malowniczym położeniem.

Historia Nowego Sącza sięga XIII wieku, kiedy na jego obecnym obszarze znajdowała się wieś Kamienica. Około 1280 roku wieś stała się własnością biskupa krakowskiego, Pawła z Przemankowa. Dzięki jego staraniom, w 1292 roku, na mocy przywileju króla Wacława II, wieś przekształcono w miasto, jedno z nielicznych założonych w Polsce podczas jego panowania. Miasto zostało założone na prawie niemieckim, a jego nazwa pochodzi od sąsiedniego Starego Sącza. Nazwa „Nowy Sandacz” pojawiła się około 1329 roku, a obecna forma została utrwalona pod koniec XVIII wieku. Od początku istnienia miasta istniał silny związek z pobliskim Starym Sączem. Pierwsi osadnicy pochodzili ze Starego Sącza, a klaryski z tamtejszego klasztoru założyły swój zakon także w Nowym Sączu. Miasto uzyskało szereg przywilejów, takich jak organizacja dorocznego jarmarku, prawo bicia własnej monety, pobieranie ceł, prawo miecza oraz monopol na produkcję i sprzedaż piwa w okolicy.

W XIV i XV wieku Nowy Sącz przeżywał okres rozkwitu, stając się ważnym ośrodkiem gospodarczym i kulturalnym. Położenie przy kluczowych szlakach handlowych, w tym tzw. bursztynowym szlaku, sprzyjało rozwojowi rzemiosła i handlu. W 1329 roku, za panowania Władysława Łokietka, Nowy Sącz zawarł układ handlowy z Krakowem, który uregulował handel z Węgrami, a także określił zasady podróży kupców sądeckich do Gdańska przez Kraków.

Miasto rozwijało się dynamicznie także dzięki przywilejom nadawanym przez Kazimierza Wielkiego, który zbudował tu zamek królewski i otoczył miasto murami obronnymi. Nowy Sącz stał się siedzibą kasztelana i starosty oraz ważnym punktem obronnym na południowej granicy Polski. Miasto często gościło monarchów, takich jak Ludwik Węgierski, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, książę Witold i Władysław Warneńczyk. Kazimierz Jagiellończyk wysłał tu swoich synów na nauki, które prowadzili Jan Długosz i Kallimach. Prestiż miasta wzrósł jeszcze bardziej po podniesieniu fary św. Małgorzaty do rangi kolegiaty przez biskupa Zbigniewa Oleśnickiego w 1448 roku i utworzeniu archidiakonatu nowosądeckiego.

XVI wiek przyniósł dalszą prosperity, a Nowy Sącz był jednym z największych płatników podatków w Małopolsce. W czasach reformacji miasto stało się ośrodkiem działalności arian, którzy zdobyli poparcie miejscowej szlachty.

W XVII wieku znaczenie miasta zaczęło maleć z powodu klęsk żywiołowych, epidemii oraz skutków potopu szwedzkiego, kiedy to miasto zostało zniszczone, a następnie odbite przez lokalnych mieszkańców i wojska dowodzone przez braci Wąsowiczów w 1655 roku.

W XVIII wieku, mimo prób ożywienia gospodarczego, Nowy Sącz nie odzyskał dawnej świetności z powodu wojen, pożarów i okupacji. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku, miasto znalazło się pod zaborem austriackim, a jego klasztory zostały zlikwidowane.

Okres autonomii galicyjskiej przyniósł ożywienie gospodarcze i rozwój infrastruktury miejskiej. W XIX wieku, Nowy Sącz stał się ważnym węzłem kolejowym i ośrodkiem kulturalnym. Jednak rozwój miasta został przerwany przez I wojnę światową, mimo że nie doznało ono większych zniszczeń.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, Nowy Sącz kontynuował swój rozwój w okresie międzywojennym, stając się ważnym ośrodkiem przemysłowym i kulturalnym. W 1939 roku, przed wybuchem II wojny światowej, liczba mieszkańców wynosiła około 34 tysiące. Niestety, wybuch wojny zahamował rozwój miasta, które zostało okupowane przez Niemców i stało się miejscem działań ruchu oporu.

Po wojnie, Nowy Sącz przystąpił do odbudowy, a dzięki tzw. eksperymentowi sądeckiemu, miasto i region zaczęły się dynamicznie rozwijać. W 1975 roku miasto uzyskało status wojewódzki, co przyczyniło się do dalszego wzrostu. Od 1999 roku Nowy Sącz jest stolicą powiatu w województwie małopolskim.