W połowie XIV wieku kasztelan krakowski Spycimir Leliwita stał się właścicielem Melsztyna oraz okolicznych ziem. To właśnie on założył tu zamek, wznosząc pięciokondygnacyjną wieżę obronno-mieszkalną zbudowaną z kamienia i cegły. W następnych latach zamek został rozbudowany o dodatkowe budynki gospodarcze, cysternę na wodę oraz mury obronne, które otaczały krawędź wzgórza, na którym zamek się znajdował.
Pierwsze wzmianki o zamku oraz przylegającej do niego kaplicy pojawiają się w oficjalnych dokumentach z lat 60. XIV wieku. Pod koniec tego samego stulecia spadkobiercy Spycimira dokonali dalszej rozbudowy, wznosząc budynek bramny, który przylegał do wieży. W XV wieku zamek został zmodernizowany pod kątem używania broni palnej, a w XVI wieku, kiedy właścicielem był kasztelan wojnicki Mikołaj Jordan, nadano mu styl renesansowy.
Mimo że zamek przetrwał potop szwedzki w XVII wieku i nie został zdobyty przez najeźdźców, jego kres nastąpił w 1771 roku, kiedy został spalony przez wojska kozackie po tym, jak zajęli go konfederaci barscy. Pod koniec XIX wieku Karol Lanckoroński podjął próbę ocalenia zamku, jednak jego działania ograniczyły się jedynie do wzmocnienia murów.
Z zamkiem w Melsztynie wiążą się liczne legendy. Jedna z nich opowiada o rycerzu Spytku, który pod wpływem swojej żony i teścia przeszedł na husytyzm, co wzbudziło gniew króla Władysława Jagiełły. Podczas jednej z bitew Spytek został ciężko ranny, schwytany, a następnie osądzony. Pozostawiono go na polu walki, aby tam zakończył swoje życie. Od tego czasu, zgodnie z legendą, pojawia się jako zjawa na koniu, w pełnej zbroi rycerskiej, powracając do swojego ukochanego zamku.
Lokalne legendy opowiadają również o tajemniczych podziemnych tunelach, które rzekomo rozciągają się pod zamkiem Melsztyn i biegną aż pod rzeką Dunajec, docierając do klasztoru w Zakliczynie, oddalonego o około 3 kilometry. Według tych opowieści, tunele te miały służyć jako schronienie dla mieszkańców zamku w razie ataku wrogów. Dodatkowo mówi się, że w podziemiach tych ukryto ogromne skarby, które do dziś czekają na swojego odkrywcę.
Wyprawa Nowy Sącz
Historia Nowego Sącza sięga XIII wieku, kiedy na jego obecnym obszarze znajdowała się wieś Kamienica. Około 1280 roku wieś stała się własnością biskupa krakowskiego, Pawła z Przemankowa. Dzięki jego staraniom, w 1292 roku, na mocy przywileju króla Wacława II, wieś przekształcono w miasto, jedno z nielicznych założonych w Polsce podczas jego panowania. Miasto zostało założone na prawie niemieckim, a jego nazwa pochodzi od sąsiedniego Starego Sącza. Nazwa „Nowy Sandacz” pojawiła się około 1329 roku, a obecna forma została utrwalona pod koniec XVIII wieku. Od początku istnienia miasta istniał silny związek z pobliskim Starym Sączem. Pierwsi osadnicy pochodzili ze Starego Sącza, a klaryski z tamtejszego klasztoru założyły swój zakon także w Nowym Sączu. Miasto uzyskało szereg przywilejów, takich jak organizacja dorocznego jarmarku, prawo bicia własnej monety, pobieranie ceł, prawo miecza oraz monopol na produkcję i sprzedaż piwa w okolicy.
W XIV i XV wieku Nowy Sącz przeżywał okres rozkwitu, stając się ważnym ośrodkiem gospodarczym i kulturalnym. Położenie przy kluczowych szlakach handlowych, w tym tzw. bursztynowym szlaku, sprzyjało rozwojowi rzemiosła i handlu. W 1329 roku, za panowania Władysława Łokietka, Nowy Sącz zawarł układ handlowy z Krakowem, który uregulował handel z Węgrami, a także określił zasady podróży kupców sądeckich do Gdańska przez Kraków.
Miasto rozwijało się dynamicznie także dzięki przywilejom nadawanym przez Kazimierza Wielkiego, który zbudował tu zamek królewski i otoczył miasto murami obronnymi. Nowy Sącz stał się siedzibą kasztelana i starosty oraz ważnym punktem obronnym na południowej granicy Polski. Miasto często gościło monarchów, takich jak Ludwik Węgierski, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, książę Witold i Władysław Warneńczyk. Kazimierz Jagiellończyk wysłał tu swoich synów na nauki, które prowadzili Jan Długosz i Kallimach. Prestiż miasta wzrósł jeszcze bardziej po podniesieniu fary św. Małgorzaty do rangi kolegiaty przez biskupa Zbigniewa Oleśnickiego w 1448 roku i utworzeniu archidiakonatu nowosądeckiego.
XVI wiek przyniósł dalszą prosperity, a Nowy Sącz był jednym z największych płatników podatków w Małopolsce. W czasach reformacji miasto stało się ośrodkiem działalności arian, którzy zdobyli poparcie miejscowej szlachty.
W XVII wieku znaczenie miasta zaczęło maleć z powodu klęsk żywiołowych, epidemii oraz skutków potopu szwedzkiego, kiedy to miasto zostało zniszczone, a następnie odbite przez lokalnych mieszkańców i wojska dowodzone przez braci Wąsowiczów w 1655 roku.
W XVIII wieku, mimo prób ożywienia gospodarczego, Nowy Sącz nie odzyskał dawnej świetności z powodu wojen, pożarów i okupacji. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku, miasto znalazło się pod zaborem austriackim, a jego klasztory zostały zlikwidowane.
Okres autonomii galicyjskiej przyniósł ożywienie gospodarcze i rozwój infrastruktury miejskiej. W XIX wieku, Nowy Sącz stał się ważnym węzłem kolejowym i ośrodkiem kulturalnym. Jednak rozwój miasta został przerwany przez I wojnę światową, mimo że nie doznało ono większych zniszczeń.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, Nowy Sącz kontynuował swój rozwój w okresie międzywojennym, stając się ważnym ośrodkiem przemysłowym i kulturalnym. W 1939 roku, przed wybuchem II wojny światowej, liczba mieszkańców wynosiła około 34 tysiące. Niestety, wybuch wojny zahamował rozwój miasta, które zostało okupowane przez Niemców i stało się miejscem działań ruchu oporu.
Po wojnie, Nowy Sącz przystąpił do odbudowy, a dzięki tzw. eksperymentowi sądeckiemu, miasto i region zaczęły się dynamicznie rozwijać. W 1975 roku miasto uzyskało status wojewódzki, co przyczyniło się do dalszego wzrostu. Od 1999 roku Nowy Sącz jest stolicą powiatu w województwie małopolskim.